حسین بن موسی هرمزی ، داشته ای که سالها با فکر نداشتنش حسرت خورده ایم

حسین بن موسی هرمزی گوهری گرانبها درلایه‌های پنهان تاریخ؛

حسین بن موسی هرمزی معروف به مرد حاسب، ریاضیدان و اختر شناس مینابی بیش از 10 قرن است که درلایه‌های پنهان تاریخ دفن شده و کسی سراغی از آن نگرفته است.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛به نقل از هرمز؛ هرگاه یکی از مسئولان مملکتی در جمع مردم استان هرمزگان حاضر می‌شود، دلش می‌خواهد مثل حضور در دیگر شهرهای کشور عزیزمان ایران، ابتدا از مفاخر علمی و فرهنگی آن دیار سخن گفته و حضّار در جلسه را به داشتن یک عقبه‌ی ارزشمند علمی یا فرهنگی مسرور نماید.

اتفاقی که با نام بردن از سعدی و حافظ در شیراز، عطار در نیشابور، ابن سینا در همدان و …به راحتی رُخ می‌دهد.

امّا آنچه مسّلم است، تاکنون نبوده‌است اجتماعی از این دست که در آن یادی از مفاخر این منطقه شود که گویا اصلا این دیار هیچ‌گونه عقبه‌ی علمی و فرهنگی ندارد، چرا که اگر به کتاب درسی جغرافیای استان هرمزگان نیز نگاهی بیندازید، از افرادی به عنوان مفاخر یاد شده‌است که عموما معاصر بوده و جایگاه ملّی ندارند غافل از اینکه بیش از 10 قرن است که گوهری گرانبها درلایه‌های پنهان تاریخ این مرز و بوم دفن بوده و کسی سراغی از آن نگرفته است.

حسین بن موسی هرمزی حاسب، ریاضیدان و اختر شناس ایرانی که براساس مستندات تاریخی در نیمه‌ی دوم قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری قمری در بندر هرمز که نام قدیم شهرستان میناب است، می‌زیسته و با دانشمندان و بزرگانی نظیر ابوریحان بیرونی، کوشیار گیلانی و ابوالوفای بوزجانی هم‌عصر بوده‌است.

استفاده از لقب حاسب برای هرمزی نشان می‌دهد که وی نیز همانند سایر منجّمان دوره‌ی اسلامی در ریاضیات مهارت داشته است.

حسین بن موسی مبادرت به محاسبه‌ی سالهای کُرات آسمانی همچون ماه، زُهره، مرّیخ و مُشتری کرده و باعث شگفتی است که محاسبات وی در مقایسه با محاسبات دقیق امروزی از خطای حداقلی برخوردار است.

زیج شُستًکَه تنها اثر موجود از این اخترشناس ایرانی است که شامل مجموعه‌ای از قواعدی برای یافتن طول سماوی(دایره البروجی) خورشید و ماه و سیارات با داشتن مقادیر مربوط به چهار سال قبل از سال مورد نظر و شامل 14 باب است:

1- تقویم شمس 2- تقویم قمر 3- تقویم زُحل 4- تقویم مشتری 5- تقویم مریخ 6- تقویم زهره 7- تقویم عطارد 8- تقویم جوزهر 9- معرفت ساعات و ارتفاعات 10- معرفت اجتماع و استقبال 11- معرفت رؤیت هلال 12- معرفت عرض قمر 13- معرفت کسوف شمس 14- معرفت خسوف قمر..

از اصل عربی این زیج که در برخی نسخه‌ها کتاب “حل المشکل فی مسیرالکواکب” خوانده شده، چند نسخه موجود است که در کتابخانه آستان قدس رضوی در مشهد، کتابخانه سلیمانیه استانبول و کتابخانه مدرسه عالی شهید مطهری( سپهسالار سابق) تهران نگهداری می‌شود.

هرمزی در این اثر از زیج خوارزمی و زیج حبش حاسب نام می‌برد که هر دو در قرن سوم هجری نوشته شده‌اند.

چون مثال های زیج شستکه برای سال 384 یزدگردی آورده شده‌است، زمان نگارش آن را می‌توان 384 یزدگردی معادل با 394 هجری خورشیدی دانست.

برابر آنچه در لغتنامه دهخدا آمده، واژه “شُستکه ” در فارسی به معنی دستمال یا دستار یا دستارچه است که برای آن جمع مکسر عربی شستکات و صورت معرب شُستجه ذکر شده است.

بنابراین زیج شستکه را می توان به معنی زیج کوچک یا زیج جیبی معنی کرد که با توجه به حجم و محتوای آن پذیرفتنی است.

هرمزی در زیج شستکه از زیج کبیر خود نیز نام می‌برد که هیچ نشانی از آن به جا نمانده است.

براساس مستندات تاریخی در زمان هرمزی، هرمز نام بندر معتبری نزدیک به مصب رودخانه( میناب) بر کرانه خلیج فارس بوده که ویرانه‌های آن اکنون در 10 کیلومتری میناب برجاست.

در حوالی سال 700 ه.ق اهالی هرمز از یورش مغولان به جزیره جرون پناه برده و آن را هرمز جدید نامیدند که اکنون نیز هرمز نام دارد.

از آنجا که کشف این دانشمند بزرگ و به نام مینابی، مهر تاییدی است بر تمدن کهن این سرزمین، پیشنهاد می‌ شود مسئولان شهرستان میناب، در راستای معرفی و شناساندن هویت علمی این دیار به گردشگران داخلی و خارجی، تندیسی از این دانشمند بزرگ جهان اسلام را درنقطه‌ای از شهر میناب نصب نمایند.

به نقل از

http://dana.ir/909727

بازدیدها: 531