لباسهای محلی هرمزگان

با توجه به اینکه هرمزگان، جمعیت‌های عرب زبان و بلوچ را درونش جای داده اما لباس محلی آن خاص و منحصر به فرد است لباسی که به گفته برخی محققین بی شباهت به لباس‌های هندی و عربی نیست گرچه نمیتوان به صورت دقیق این گفته‌ها را تایید کرد. زیرا آنچه این شباهت را نشان میدهد زری دوزی و مشابهت زیور الات این منطقه با کشور هندوستان و یا طرح لباس بندری با لباس مردم امارات است با توجه به این مسئله که قدمت لباس بندری از تاریخ به وجود آمدن امارات بیشتر است و گمان می‌رود رفت و آمد بازرگانان و تجار عرب و هندی و ایرانی به این مناطق باعث تاثیر پذیری از این فرهنگ‌ها شده است،اما با این حال هم چنان لباس هرمزگان برای خود گویای زبان فرهنگ و اداب و سنن خاص این منطقه است که در دل خود تاریخ و داستان‌های ناگفته بسیاری دارد.

تن پوش زنان هرمزگان

آنچه لباس و یا تن پوش زنان هرمزگان را زیبایی می‌بخشد نقش و طرح و رنگ است و پیراهن زنان هرمزگانی گاه بلند تا مچ پا و گاه تا زیر زانو میرسد که این مسئله از هر منطقه به منطقه ای دیگر متفاوت است.موضوع حائز اهمیت در لباس زنان هرمزگان نوع پارچه و رنگ ان است که جنس پارچه هایی که برای پیراهن‌های زنانه انتخاب می‌شود به علت گرمای هوا معمولا سبک و نازک است تا جریان هوا را به راحتی از میان آن عبور دهد همچنین در انتخاب رنگ لباس از رنگ هایی مانند آبی بنفش صورتی و سبز بیشتر استفاده می‌شد.

لباس مردم هرمزگان قابلیت جهانی شدن را دارد
فاطمه باستانی محقق و طراح لباس در این زمینه می گوید: تن پوش مردم هرمزگان به دلیل زیبایی بی نظیرش که آن را منحصر به فرد کرده قابلیت معرفی شدن در جهان را دارد.
وی ادامه داد: لباس بندری به دلیل کامل بودن در حجاب اسلامی و نقش و نگارهای زیبا که در کمتر استانی یافت می‌شود می‌تواند به عنوان یکی از لباس‌های محلی ایران در سراسر دنیا معرفی و به نمایش گذاشته شود.
این طراح لباس محلی با اشاره به زیور آلات و متعلقاتی مانند برقع که در پوشش زنان هرمزگان وجود دارد عنوان کرد: به جرات میتوان گفت که لباس زنان هرمزگانی با نقش و نگار‌ها و همچنین و زیورالات منحصر بفرد و زیبایش میتواند جایگاه ویژه ای در دنیا برای خود کسب کند که آن نیازمند همت همکاری مدیران مسئولان و هنرمندان هرمزگانی است که با تلاش خود این تن پوش زیبا را به مردم جهان بشناسانند.
با توجه به توضیحاتی که در مورد لباس زنان هرمزگان داده شد باید این را هم اضافه کرد که زنان هرمزگان علاوه بر لباس از انواع و اقسام زیور الات که تعدادی از آنها تنها متعلق به استان هرمزگان است برای پوشش و زیبایی استفاده میکردند و برقع نیز به عنوان یک حجاب که نوع‌های متفاوت آن در مناطق مختلف فرق دارد استفاده می‌شده است.
انواع پیراهن‌های زنان هرمزگانی: کَندوره،گَوَن،اُشکُم،نُشت َه،آستین فراخ،کِلوش،عجمی،چینی،گشاد عربی و ساده شلالی.

پیراهن بلوچی

پیراهن بلوچی خاص شرق استان هرمزگان و جزء قدیمی ترین لباس های محلی هرمزگان به حساب می آید و در منطقه سیریک ، میناب و جاسک و بخش هایی از رودان عموما قابل مشاهده است . این لباس دارای تزئینات ساده‌ و در رنگ های زیبا و اغلب روشن و شاد ، اندازه آن گشاد و در سبکی متفاوت گاه با یقه و نوار دوزی دستی و گاه با زری‌ بافی دوخته می شود.

پیراهن کندوره

پیراهن کندوره یکی از پیراهن های مشهور زنان بندرعباس است پیراهن کندوره همان پیراهن گاندورا اسپانیاییو اروپایی است که اعراب مسلمان قرن هشتم میلادی به جنوب ایتالیا و اسپانیا بردند و با استقبال خوب مردم اروپا مواجه شدند.
این لباس بیشتر در نواحی مرکزی و قسمتی از شمال غربی استان هرمزگان به ویژه بندرعباس بندرخمیر، کنگ و بندرلنگه مورد استفاده قرار میگیرد.
این لباس دارای حاشیه نوار دوزی پهن در ناحیه دور کمر است و اندامی بودن آن و انتخاب قد تا حد زانو به مدل و دوخت ان تنوع میدهد و از طرف دیگر باعث نمایان شدن زیبایی شلوارهای بندری می شود شاید به همین علت است که کندوره رایج ترین پیراهن در بین زنان و دختران جوان بندری است.
در گذشته پیراهن کندوره را از پارچه های بمبایچی،چیناوی،ابریشمی،اطلسی رنگارنگ و چالوس می دوختند به پیراهن کندوره “چهار درزی” هم می گفتند که در اصل دارای شش درز بود.
اغلب رنگ های مورد استفاده برای این پیراهن رنگ های گرم و شادی مانند قرمز بنفش سبز سرخابی صورتی نارنجی زرد و به ندرت آبی فیروزه ای است.علاوه بر کندوره زنان از یک زیر پیراهن سفید فاقد استین که از جنس پارچه های نازک و نخی و اغلب وال سفید دوخته می شود استفاده می کنند.

جلبیل خوسی

جلبیل که نام دیگر آن «توری» می‌باشد، یک نوع پارچه توری سیاه رنگ به ابعاد 1×2 متر است که در گذشته دختران و زنان هرمزگانی به عنوان روسری بر روی لچک می‌بستند ولی امروزه در منزل از آن استفاده می‌کنند. جلبیل‌های مشهور بندری عبارتند از کلیبی‌چی، گروگی‌چی، جزیره‌ای، گزین، دریا، توری ابریشمی، ملافه‌ای، شیله کویتی.
خوس‌دوزی یکی از هنرهایی است که برای تزئین جلبیل بکار می‌رود. پارچه‌هایی که برای بافت جلبیل خوسی استفاده می‌شود، معمولاً به رنگ‌های سیاه، سفید، سبز و زرشکی هستند و نقوشی که بیشتر در آن‌ها مورد توجه است، نقوش ستارگان 6، 8 یا 12 پَر، دانه دانه‌ای (دیسکو)، گوشواره‌ای و طرح‌های دیگر می‌باشند اما بهترین نقش متعلق به تصویر شاهین است که به آن گل شاهینی می‌گویند. این جلبیل در بازارهای هرمزگان به تعداد زیادی در مغازه‌ها دیده می‌شود. از جلبیل خوسی به دلیل زیبایی در عروسی‌ها استفاده می‌شود.

اورنی

این روسری دارای تزئینات بسیار متنوع به صورت گل‌های ریز و درشت بته جقه‌ای، گل بادامی و … می‌باشد که در جلوی صورت و سطح داخلی آن با پولک و گلابتون و یا با نخ‌های طلایی و نقره‌ای و با چرخ گلدوزی می‌کنند. استفاده از این روسری نسبت به جلبیل‌ها، راحت‌تر و ساده‌تر است و از پارچه‌های حریر یا شیفون در رنگ‌های شاد و زنده همچون سبز، قرمز، نارنجی، زرشکی و آبی دوخته می‌شود و اصولاً با لباس هماهنگ است. اورنی را دور سر و صورت می‌پیچند و یک قسمت آن را روی سینه رها می‌کنند که در اصطلاح محلی به آن کول گفته می‌شود

لیسی

شال نخی نرم و از جنس وال است که با رنگ‌های روشن و شاد تهیه و در تابستان از آن استفاده می‌شود. لیسی شال نسبتا بزرگی است که زنان هنگام کار یا مهمان داری از آن به جای چادر استفاده می‌کنند.که به ندرت شک‌بافی در این سرپوش به کار می رود

چادر بندری

در یک قرن اخیر زنان بندری و هرمزگانی پارچه‌های گوناگونی را از جنس رنگ و طرح مورد استفاده خود قرار دادند که به مرور زمان این پوشاک دستخوش تغییر قرار گرفت.پارچه هایی که در قرن حاضر در شهرهای بندرعباس، میناب، بندرلنگه به عنوان چادر مورد استفاده است عبارتند از: شیله، شیله نیم طاقه،شیله بند زرد،شیله بند سبز،شیله نیم فاق براق،اطلس،کیش،ویل،ژورژت،س وفون،ویل لندنی،ویل گل ابریشمی و غیره.بیشتر چادر‌ها به رنگ‌های قهوه ای،خردلی و خاکستری مایل به آبی و دارای طرح‌ها و نقش‌های بسیار زیبا و جذاب است.
بیشتر نو عروسان از چادر ویل گل ابریشمی سبز رنگ استفاده میکردند.چادر عروسان حاشییه زیبا و پشت آن اشرمه (یک نوع زری دوزی)تزیین می‌شد.عروس و نوعروسان علاوه بر چادر گا ابریشمی از چادر سوفن ساده سبز رنگ با تزیینات خوس و گلابتون و پولک بوته دوزی هم استفاده میکردند.در روزها و شب‌های عروسی آن را می‌پوشیدند و در موقه حنابندان تمام بدن به استثنا دست‌ها و پاها آن هم تا مچ در زیر چادر سبز مستور و پوشیده می‌شد.
معمولا چادر بندری را به دو شیوه میبندندلا نیم لا و کول زدن)در یک روش یک گوشه را با دست بر روی دوش می‌اندازند و طرف دیگر آزاد است ودر شیوه دیگر یک طرف چادر را دور سر می‌پیچیدند و گوشه آن را در ناحیه گوش رها می‌کنند.

چادر بندری یکی از زیباترین چادرها در سراسر کشور محسوب می‌شود.طرح رنگ و نوع پارچه منحصر بفرد این چادر زیبایی خاصی را برای انها به وجود آورده است.
بیشتر چادرها به رنگ‌های قهوه ای خردلی ،خاکستری مایل به آبی است که اغلب انها از کشورهای عربی، هند و پاکستان وارد ایران می‌شود.

شلوار بندری

شلوار بانوان در تمام نواحی استان هرمزگان شکل و آرایشی همانند دارد اما تزئینات دمپای شلوارها بسته به سلیقه محلی و نه شرایط آب و هوایی متفاوت است.
شلوارهای هرمزگان دارای دمپای تنگ تا زانو میباشد و در ناحیه کمر و پایین گشاد می‌شود و قسمت مچ پا به سمت داخل را بوسیله زیپ یا دکمه می‌بیندند.

شلوار بندری در استان هرمزگان به نام”شلوار دمپا تنگ” خوانده می‌شود که از مچ پا تا زانو تنگ بوده و از زانو تا کمر حالت لوزی شکل به خود گرفته و کاملا گشاد و راحت می‌باشد.این شلوار برشی مانند شلوار زنان ترکمن و کرد دارد و کمری آن را لیفه ای دوخته و با کش یا پارچه محکم می‌کنند.شلوراهای بندری را به رنگ‌های سبز و قرمز و زرد، آبی و نارنجی وبا پارچه هایی از جنس تترون،پوپلین و چیت برای استفاده روزمره و پارچه‌های کلفت و زری دار مثل اطلس و زربفت و ساتن برای مجالس و عروسی‌ها می‌دوزند.
برای راحتی در هنگام پوشدن دمپای شلوار را به طرف داخل پا چاک می‌دهند که با زیپ و یا دکمه ای دست ساز بسته می‌شود.دمپای شلوارهای بندری از مچ پا تا روی زانو تزیینات بسیار زیبایی دارد که نسبت به تن پوش‌ها از تنوع بسیاری برخوردار بوده که زا گذشته تا کنون در بین بانوان جایگاه خود را از دست نداده و به جرات میتوان گفت که از میان لباس‌های سنتی تنها شلوارهای بندری بقای خویش را حفظ کرده و هر روز با طرح و رنگ جدیدی مورد استفاده زنان سنتی پوش استان قرار می‌گیرد.تزیینات شلوارهای بندری بر اساس نوع و محل جغرافیایی دوخت آن اسامی مختلفی دارد.
که عبارتند از:بادله تمام،ودویی دستی،ودوییچرخی،پولکی،حاشی ه ای،سرپارچه ای،گلابتونی،خوس لنگه ای،ودویی اطلسی و نخی.

نقاب

در پوشاک بانوان هرمزگان ملحقاتی وجود دارد که علاوه بر جنبه تزئینی جنبه کاربردی نیز دارد و از مهم‌ترین این ملحقات، برقع است. این نقاب در زبان محلی «برکَه» نامیده می‌شود، سبب پوشیده شدن صورت زنان و دختران از غریبه‌ها و محافظت صورت آنان از تابش نور خورشید می‌شود و اغلب زنان ساحل‌نشین قشم، بندرلنگه، جاسک و بندرعباس از آن استفاده می‌کنند ولی در مناطقی مانند رودان، حاجی‌آباد و بستک دیده نمی‌شود. جنس برقع از پارچه‌های کتانی است و در قسمتی از آن که به هنگام پوشیدن روی بینی قرار می‌گیرد، از مقوا یا چوب باریک استفاده می‌کنند.

رنگ و طرح برقع نشان می‌دهد که شخص استفاده کننده آن متعلق به چه شهر، طایفه و منطقه‌ای از استان هرمزگان است. همچنین از روی رنگ برقع می‌توان تشخیص داد که صاحب آن ازدواج کرده یا خیر و یا بیوه است. در میناب خانم‌های جوان متأهل و تازه عروسان از برقع‌هایی به رنگ قرمز استفاده می‌کنند. برقع‌های زنان متأهلِ مسن‌تر و صاحب فرزند به رنگ نارنجی است و خانم‌های سالخورده و زنان بیوه از برقع‌های مشکی استفاده می‌کنند.
به نظر می‌رسد منشأ اصلی برقع، یونان بوده و از آنجا به اسپانیا و سپس به سرزمین بربرها و کرانه‌های عربستان، عمان و دریای پارس انتقال یافته است. برخی نیز بر این باورند که پرتغالی‌ها برقع‌پوشی را در کرانه‌های دریای پارس رواج داده‌اند.
برقع انواع مختلفی دارد از جمله برقع بندری، برقع بلوچی، برقع قشمی و برقع محلی.

لباسهای محلی