آئینی به قدمت ۳۰۰ سال در میناب /علم هایی که از دریا می آیند

آئینی به قدمت ۳۰۰ سال در میناب /علم هایی که از دریا می آیند

آیین علم گردانی که بیش از ۵۰۰ سال از قدمت آن می گذرد،از جمله مراسمات سنتی عزاداری در استان هرمزگان است ، که هر ساله با شکوه و عظمت خاصی در روز پنجم محرم برگزار می شود.   به گزارش پایگاه خبری میناب جنوب ، شهرستان میناب یکی از شهرهایی است با قدمت قرن با …

آیین علم گردانی که بیش از ۵۰۰ سال از قدمت آن می گذرد،از جمله مراسمات سنتی عزاداری در استان هرمزگان است ، که هر ساله با شکوه و عظمت خاصی در روز پنجم محرم برگزار می شود.

به گزارش پایگاه خبری میناب جنوب ، شهرستان میناب یکی از شهرهایی است با قدمت قرن با آداب و رسوم های مختلف یکی از شهرهایی است که در طول دوران های مختلف فراز و نشیب هایی متفاوتی را داشته است بطوری که بعضی از اسناد تاریخی قدمت جلگه میناب را به بیش از ۲هزارو ۵۰۰ سال تخمین زده اند.

هر چند از میناب و تاریخ کهنش اثرمکتوبی وجود ندارد ولی هستند افرادی که داستان هایی را از اجداد خود شنیده اند و نسل به نسل انتقال یافته است، سال هاست که از آن زمان ها می گذرد و مردم با پیشرفت علم و تکنولوژی متاسفانه آداب و رسوم هایی مناطق خود را به دست فراموشوی سپرده اند و میناب نیز از آنها مستثنی نبوده است.

یکی از این آیین ها مراسمات ماه محرم در میناب است که از آوازه ای مثال زدنی در استان و کشور برخورداراست مراسماتی که قرن هاست توسط این مردم برگزار می شود و اکنون چهره اصلی آنها در حال فراموش شدن است و چهره جدید آن توسط افرادی که هیچ اطلاعاتی از گذشته این شهر و آداب و رسوم مذهبی و خاص مردم آن را ندارند ایجاد می شود.

شهریار عبدالهی از پیرغلامان حسینی و فعالان اجتماعی در شهرستان میناب است که در خصوص آیین های ویژه ماه محرم و ناگفته هایی که باید گفته شود و اکنون در حال فراموشی یا تحریف هستند برای ما بازگو می کند:

وی در خصوص آیین های ماه محرم و مراسمات ویژه در میناب اینچنین می گوید:

شهرستان میناب یکی از شهرستان های است که دارای آیین ها و آداب و رسوم مختلفی است در واقع آداب و رسوم هر منطقه نشانگر قدمت و فرهنگ غنی در آن منطقه است و میناب با قدمت هزاران سال از آداب و رسوم غنی برخوردار است.

در میناب مخصوصا در ماه محرم الحرام از زمان های قدیم که در خاطرم هست و از گذشتگان خود شنیده ام قبل از شروع ماه محرم در میناب مراسمات خاص و ویژه این ماه آغاز می شود.

یکی از مراسماتی که  سال ها پیش اجرا می شد و اکنون نیز برگزار می شود به اسم (تحت الشعاع) بود که از ۲۷ ماه ذی حجه به مدت سه روز تا اولین روز محرم انجام می گرفت در این سه روز مردم خودشان را از بعضی از کارها منع می کردند مثلا زنان در این ماه هیچ نوع آرایشی انجام نمی دادند حتی ناخن های خود را کوتاه نمی کردند در این ماه اصراف نمی کردند، حنا نمی بستند، کم میخوردند، کم می خوابیدند، هم زنان و مردان حجاب خود را رعایت می کردند و احترام بسیار زیادی به این ماه قائل می شدند و با خواندن یک نوحه  “ای شیعه ماه محرم آمد هنگام عزا و ماتم آمد فرا رسیدن ماه محرم را به مردم اعلام می داشتند.

در همین سه روز مراسم سیاه پوشان را با قرار دادن پارچه هایی سیاه در جلوی درب خانه های خود انجام می دادند که با این کار مشخص می شد وارد ماه محرم می شویم، تکایا و منبرها را سیاه پوش می کردند به جز مساجد، در واقع مسجدها فقط برای انجام فرائز دینی استفاده می شد یعنی فقط برای نماز خواندن و عبادت و هیچ نوع عزاداری در این مکان ها صورت نمی گرفت چون اعتقاد مردم ما بر این بود که مسجد باید به حالت عادی خود بماند و این سیاه پوش کردن فقط مخصوص منبرها بود و تمام مراسمات نیز در منبرها صورت می گرفت و به شکل و گروه و دسته هایی که امروز مشاهده می شوند نبود.

بعد از انقلاب خیمه ها و دسته ها و حجله ها به شکل امروزی که می بینید شکل گرفت در واقع این رسم حجله در سر خیابان ها رسومی وارداتی هستند که در میناب آمده اند و جز رسومات گذشتگان ما نبود.

بنده عکسی از دهه چهل دارم که بسیار جالب است چیزی که در این عکس نمایان است حجاب کامل با برقع (روبند) زنان است این عکس در یک تعذیه خوانی گرفته شده است که زنان و دختران بدون هیچ استثنایی همه لباس سیاه و برقع داشتند یعنی در آن زمان حفظ حجاب در این مدت ده روز کاملا رعایت می شد.

همان طور که می دانید محرم از جمله ماه های حرام است و دیه دو برابر می شود و این دو برابر بودن تنها برای خون بها نیست برای همه رفتارهای اجتماعی ما است و اعتقادی که مردم در آن زمان نسبت به آلان به گناه نکردن در این ماه داشتند بسیار بالا بود تنها فکر و ذکر مردم در آن زمان جمع کردن ثواب و کمک به همدیگر بود که نشانه فرهنگ غنی ما در آن دوران است.

بعد از وارد شدن به ماه محرم درب های تمام خانه ها به روی همه باز بود در آن زمان مردم با قرار دادن دبه های آب یا خرما در جلوی درب خانه های خود از مداحان و عزاداران و ذاکرین امام حسین(ع) پذیرایی می کردند همه خانه هایی که در دور و اطراف منبرها بودند این کار را انجام میدادند.

وارد محرم که می شدیم در سه شب اول در منبر ها فقط یک نوحه را می خواندند( ای شیعه ماه محرم امد، ماه غصه و ماتم آمد)  پشت سر هم می خواندند و بعد ذکر می گفتند که در حال حاضر در پشته شهوار، نصیرایی و کریان هنوز می خوانند، ذکر یک آهنگ غمگینی است که با سوز خوانده می شود و به دل می ماند.

از دیگر مراسماتی که در میناب اجرا می شود تابوت یا رقص پاتابوتی و علم گردانی است، علم ها از اول ماه محرم و تابوت معمولا از هفتم ماه محرم با پارچه های رنگارنگ درست می کنند، وقتی تابوت را بلند می کردند، افرادی که این کار را انجام می دادند با شور و حال وصف ناپذیر و با حرکات خاص و نوحه های خاص این کار را انجام می دادند در قدیم این افراد طوری عزاداری می کردند که دیگر نای رفتن به خانه را نداشتند.

علم گردانی نیز در میناب از قدمت بسیار بالایی برخوردار است که از اول ماه محرم در درب خانه های مردم انجام می گرفت، هر منبر و حسینیه یا تکایا برای خود یک علم دارند اما مثل الان نبود که فقط برای گرفتن پول به درب خانه ها می روند، در آن دوران علم به درب هر خانه ای که می رفت فقط برای عزاداری بود و صاحب خانه در بعضی اوقات با دادن خرما یا کنگ خشک(خرمای خشک شده) از آنها پذیرایی می کرد و اگر چیزی برای پذیرایی نداشتند پول می دادند ولی در حال حاضر همه آنها برچیده شده و فقط پول جای آنها را گرفته است.

علم ها در آن زمان از قداست بسیار بالایی برخوردار بودند و دست هر کسی نبود درواقع علم ها بخاطر حرمتی که حسینیه و مردم با ایمان آن روستا یا محله داشتند  قداست پیدا می کرد و مردم نیز احترام بیشتری برای آن علم می گذاشتند.

آیین علم پیامبر(ص) که بیش از ۵۰۰ سال از قدمت آن می گذرد یکی از مشهورترین مراسمات آیینی عاشورایی در استان هرمزگان و حتی کشور است که مردم از جاهای مختلفی خود را برای شرکت در این مراسم می رسانند این مراسم در روز پنجم محرم با جمع شدن تمامی علم های حسینیه ها و تکایا و مساجد روستاها و شهرهای میناب در یک جا به نام منبر لب رودخانه برگزار می شود.

دو روایت در انجام این آیین از گذشته گان گفته شده است یکی از این روایت ها این است که همه علم ها با جمع شدن در یک جا به خلافت امام زمان (عج) اعلام همبستگی می کنند و امامت را تحویل آن حضرت می کنند و روایت دیگر این است که تمامی علم ها برای عرض تسلیت پیش علم پیغمبر(ص) می آیند.

متاسفانه این مراسم در پی سال ها دچار تغییرات بسیاری شده است و به این شکل الان نبود مردان و زنان  با هم قاطی نمی شدند، زنان و مردان با انواع و اقسام آرایش و مدل در این مراسم حضور نداشتند، مردان و زنان در صف های جداگانه حرکت می کردند و رفتن به صف های مقابل همدیگر را عیب می دانستند.

افرادی که سال ها پیش برای این مراسم برنامه ریزی کرده اند آدم هایی فهمیده و درست بودند یعنی با نیت خیر و با اعتقادی بسیار بالا این کار را انجام می دادند مانند الان نبود متاسفانه اعتقادات ما بسیار ضعیف شده است، در حال حاضر افرادی متولی این امر هستند که هیچ اطلاعاتی از تاریخ و اعتقادات شدید مردم این منطقه را ندارند و اصلا اهل این منطقه نیستند که سرگذشت میناب را بفهمند، آنها می گویند همان رسم هایی که قبلا بوده باید اجرا شود ولی غافل از اینکه همان رسم ها هم نیست آیا قاطی شدن زن و مرد همان رسم قدیم است این افراد فکر می کنند این رسم مال سی چهل سال پیش است غاقل از اینکه صدها سال از دوران صفوی این رسم وجود داشته است.

مراسم “شیر و کتل” که در روز دهم محرم انجام می گیرد درواقع به این شکل نبوده است،  شیر بود و کاروان اسراع که فقط یک تخت و یک شیر و عزادارانی که با شور و با اعتقادات قوی عزاداری می کردند.

روز تاسوعا و عاشورا به این نبود که هر جایی نذری بپزند، نذری شب عاشورا فقط حلیم بود و فقط در دو جا در میناب با وسعت زیاد طبخ می شد و فقط برای تبرک بود نه اصراف و انباشته کردن.

تعذیه ای که الان شاهد آن هستیم فقط به دوجا منحصر می شد یا کریان بود یا نصیرایی و تمام فضای این تعذیه را سایه بان می زدند و چون این تعذیه فقط در میناب منحصر بود از جاهای مختلف مانند سندرک و رودان به مدت چند روز به میناب می آمدند و مردم میناب نیز در این چند روز در خانه های خود از آنها به گرمی پذیرایی می کردند.

افرادی که در تعذیه شبیه می شدند تقدس داشتند و این تقدس هم مردم به آنها داده بودند مثلا وقتی شبیهی شهید می شد خاک آن قسمت که شهید می شد را برای تبرک می بردند و اعتقاد بسیار زیادی داشتند.

فردی که شبیه امامان می شد غسل می کرد، نماز می خواند رازو نیاز می کرد و متوسل می شد به حضرت زینب(س) و بعد وارد میدان تعذیه می شد ولی الان بیاندیشید چرا دعاهایمان مستجاب نمی شود همه اینها بر می گردد به اعتقادات قلبی که ما نسبت به ائمه و امامانمان داریم است.

عبادت آدم را به درجه عالی میرساند آنهایی که شبیه می شدند در یک حدی به خدا نزدیک بودند روز عاشورا شبیه های ما تقدس داشتند و مردم نیز بواسطه خلوص نیتی که داشتند حاجتشان ادا می شد.

بعد از دهم ماه محرم الحرام سیه پوش بودن منبرها تا سه روز ادامه داشت و در روز سوم که به آن در زبان محلی (سرخ) گفته می شود در این سه روزمنبرها خالی نبودند و مردم برای کارهای روزانه خود نیز به آنجا می رفتند و مراسمات در روز سوم با دادن نذری در مساجد و منبرها تا مراسمات اربعین حسینی به پایان می رسید.

نسخه ها و اشعاری که به صورت نوحه در تعذیه ها خوانده می شود توسط شعرای مختلف سروده شده اند که دلنشین تر و جذابتر از همه می توان به اشعار مسیحا و قضایی را نام برد.

متاسفانه نوحه خوانی در میناب در حال از بین رفتن است بعضی وقت ها صدای گریه ای که با خواندن نوحه ها بلند می شود از صدای افرادی که نوحه می خوانند نیز بیشتر می شود و این نشانه تاثیر نوحه بر روی مردم است.

پستی بلندی هایی که در دوران های مختلف در میناب اتفاق افتاده باعث تغییر بسیاری از آداب و رسوم ما شده است، هر چند بسیاری از این آداب و رسوم هنوز برگزار می شود ولی شکل اصلی آن از بین رفته است اعتقاداتی که در قدیم بود با اعتقادات جدید قابل مقایسه نیست امیدواریم در آینده بتوانیم آداب و رسوم خود را به شکل و اعتقاد قبلی خود بازگردانیم.

تهیه و تنظیم : داود رحیمی شهواری

لینک کوتاه:

http://www.minabjonoub.ir/?p=33301نام:

 

Visits: 112