چهاردهمی آئینی با ۶۰۰ سال قدمت در میناب

چهاردهمی آئینی با ۶۰۰ سال قدمت در میناب

مقاله اول / هرمز گزارش می دهد؛

چهاردهمی نام مراسمی است که قدمت آن به شش قرن می رسد و هر ساله در شب چهاردهم ماه صفر در میناب و روستاها و بخش های این شهرستان برگزار می شود.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی هرمز؛ در این مراسم قبل از غروب آفتاب سیزدهم ماه صفر، زنان و دختران موادی خوشبو را از هفت خانه جمع‌آوری کرده و آن را در درون یک قابلمه مسی می‌ریزند و به آن آب و گلاب اضافه می‌کنند و روی آن را با پارچه ای سبز می‌پوشانند سپس در شب وقتی که ماه در آسمان ظاهر شد زنان و دختران دور هم جمع می‌شوند و هر کدام انگشتر و یا النگوی خود را با هر آرزویی که دارند در دل نیت کرده و درون قابلمه می‌اندازند.

در برخی مناطق هرمزگان از جمله بندرکنگ در ظرف چینی که به آن شربتی می‌گویند حنا و گلاب می‌ریزند و مراحل ذکر شده را انجام می‌دهند.

در این منطقه بیشتر به این منظور انجام می‌شده که جهازهایی که به سفر دریایی می‌رفتند تاخیری در بازگشت نداشته باشند و شوهران و مردان آنها به سلامت برگردند.

در میناب این آئین به این صورت است که کسی که قرار است چهاردهمی در منزل وی برگزار شود عصر روز سیزدهم ماه صفر افرادی را برای دعوت کردن مردم(فراخوانی مردم) که در گویش محلی به آن(طلبیدن)می گویند می گمارد تا همسایه ها را برای حضور در مراسم دعوت کند.

عده ای از اهل خانه نیز برای تهیه وسایل موردنیاز مراسم که عبارت است ازگِشته، عود، بو زَرد(معجونی خوشبو که از ترکیب عطر سودا، گل سرخ و زرد چوبه به دست می آید)، گل یاسمین، ریحان، ظرف سفالی یا مسی و پارچه سبز(به لحاظ انتساب به ائمه (ع) )به منزل هفت نفر از همسایه ها که دارای نام “فاطمه” باشند مأمور می شوند و وسایل مذکور را جمع آوری می کنند و به خانه ای قرار است شب در آنجا مراسم برگزار شود می آورند.

پس از جمع آوری وسایل و دعوت از همه و حضور مردم در منزل مورد نظر که معمولاً بعد از نماز مغرب و عشا است، دختر نابالغی (۴- ۵ ساله) به نام فاطمه یا زهرا که از قبل مشخص شده را حمام می برند و وضو می گیرند و لباس نو و تمیز می پوشانند.

گل و ریحان و بو زرد و آب را داخل ظرف سفالی یا مسی می ریزند و یک نفر را مشخص می کنند تا از میان مجلس انگشتر و یا النگو را از افراد حاضر در مجلس (هرکدام یک قطعه) تحویل گرفته (البته شاید هم کسی به جز انگشتری که به نیت از خود تحویل می دهد قطعه ای دیگر نیز به نیت از طرف فرد دیگری از اهل خانه خود و یا دوستانش که به او سفارش کرده است تحویل دهد) و در داخل ظرف بیاندازد.

سپس دختر کوچک را روبه قبله می نشانند و ظرف و محتویات آن را روی زمین و مقابل او قرار می دهند و پارچه سبز تهیه شده را به گونه ای که از سر دختر تا روی ظرف و قسمتی از زمین را بپوشاند روی سر دختر می اندازند و با ذکر صلوات مراسم آغاز می شود و گشته و عود را در گوشه و کنار مجلس دود می کنند.

زن ها معمولاً دورتادور دختر و ظرف حلقه زده، و مردان و جوانان در گوشه و اطراف مجلس می نشینند و نظاره گر برنامه می شوند.

هرکس انگشتر، النگو و بعضی ها هم گردنبند خود را با نیتی به شخصی که در مجلس می گردد و وسایل را جمع آوری می کند تحویل می دهند.عده ای به نیت تشرف به کربلا، حج وزیارت ائمه اطهار(ع)، عده ای بانیت اینکه خداوند فرزندی به آنان عطا کند، بعضی ها برای رفع مریضی و گرفتاری و عده ای نیز برای باز شدن بخت خود و ازدواج کردن، انگشتر و النگو را برای انداختن در ظرف تحویل می دهند.

وسایل حضار و شرکت کنندگان پس ازجمع آوری درون ظرف ریخته می شود و با خواندن دو بیتی توسط پیرزنان و زنان با سواد مجلس و هموخوانی و همراهی سایرین، دختر نابالغی که از قبل وی را استحمام کرده اند و لباس نو و تمیز پوشانده و پارچه ای سبز بر سر او انداخته اند دست راست خود را درون ظرف می کند و وسایل موجود در آن را بهم می زند.

دختر با پایان یافتن هر قطعه شعر یا دوبیتی یک انگشتر یا النگو را از درون قابلمه بیرون می آورد و با بالا بردن دست، آن را به مجلس نشان می دهد تا مشخص شود که متعلق به کیست و زنان دو بیتی را تعبیر می‌کنند صاحب انگشتر یا النگو نیز آن را با آرزوی خود مطابقت می‌دهد و بیرون آمدن شی خود از درون ظرف را دلیل بر برآورده شدن حاجت مد نظر، در آینده نزدیک می داند.

فرد می تواند انگشتر خود را بردارد و یا با نیت کردن دوباره، مجدداً آن را داخل ظرف بیاندازد و تا سه مرتبه می تواند این کار را تکرار کند.

اشعار را بعضی از حفظ و بعضی هم از روی کتاب می خوانند، اشعار بیشتر در وصف ائمه اطهار(ع) و پیامبران و از کتاب هایی مثل دیوان حافظ و شعرهایی که مضمون آن وصف اولیاء الهی و درخواست از خداوند متعال است و بخشی از اشعار نیز در راستای نیت شرکت کنندگان و خواستن آن حاجات از خدای تبارک است مثل توفیق زیارت ائمه معصومین(ع)، رفع گرفتاری و مریضی، بچه دار شدن، شاغل شدن و باز شدن بخت.

در قدیم اشعار فقط در باب ائمه هدی (ع) بوده است.

اگر فردی که وسیله آن متناسب با نیت او و شعر خوانده شده از ظرف بیرون آمده تا قبل از ۱۴ ماه صفر سال آینده به حاجت خود رسید مراسم سال بعد را او در منزل خود برگزار می کند.

بنابر تحقیق میدانی خبرنگار هرمز از پیرزنان قدیمی و برگزار کنندگان آئین چهاردهمی در میناب، عقیده و باور مردم این منطقه بر این است که این مراسم را حضرت زینب(س) برای تسلی دادن به حضرت فاطمه صغری(س) دختر امام حسین(ع) و نیز استخاره با نیت آگاهی از اوضاع و احوال امام حسین(ع) و اهل بیت (ع) آن حضرت که به سفر کربلا رفته اند برپا کرده و اشعاری که در آن مراسم نیز خوانده شده اشعاری بوده که در باب مرگ بوده که نشان از شهید شدن امام و اصحاب امام بوده است و آن مراسم با حزن همراه بوده است.

آئین چهاردهمی از قدیم الایام در بخش هایی از هرمزگان به ویژه مناطق نزدیک به دریا مرسوم بوده است.

قدمت مراسم چهاردهمی در منطقه ۶۰۰ سال ذکر شده و برخی نیز مرسوم بودن آن را به بعد از ورود اسلام به منطقه نسبت می دهند.

مقاله دوم / فارس از میناب سرزمین‌ آیین‌های بی‌پایان گزارش می‌دهد

چهاردهمی؛ مراسمی منسوب به زینب (س) برای تسلی فاطمه صغری

خبرگزاری فارس: «چهاردهمی» یکی از آیین‌های مذهبی از ده‌ها آیین به جا مانده در میناب است که با مضمونی مذهبی در راستای گرامیداشت حضرت زینب کبری (س) کماکان در گوشه و کنار این شهرستان برگزار می‌شود.

چهاردهمی : مراسمی منسوب به زینب (س) برای تسلی فاطمه صغری

به گزارش خبرگزاری فارس از میناب در شرق مرکز هرمزگان، این منطقه از هرمزگان همواره به دلیل برپایی مراسم و آیین‌های مذهبی در جنوب کشور مورد توجه بسیاری از کارشناسان دینی و اجتماعی بوده است.

چهاردهمی نام مراسمی است که در شب چهاردهم ماه صفر در میناب و روستاها و بخش‌های این شهرستان برگزار می‌شود.

در این مراسم قبل از غروب آفتاب سیزدهم ماه صفر، زنان و دختران موادی خوشبو را از هفت خانه جمع‌آوری کرده و آن را در درون یک قابلمه مسی می‌ریزند و به آن آب و گلاب اضافه می‌کنند و روی آن را با پارچه‌ای سبز می‌پوشانند.

سپس در شب وقتی که ماه در آسمان ظاهر شد زنان و دختران دور هم جمع می‌شوند و هر کدام انگشتر و یا النگوی خود را با هر آرزویی که دارند در دل نیت کرده و درون قابلمه می‌اندازند.

در برخی مناطق هرمزگان از جمله بندرکنگ در ظرف چینی که به آن «شربتی» می‌گویند حنا و گلاب می‌ریزند و مراحل ذکر شده را انجام می‌دهند.

این مراسم در این منطقه بیشتر به این منظور انجام می‌شده که جهازهایی (لنج‌هایی) که به سفر دریایی می‌رفتند تأخیری در بازگشت نداشته باشند و شوهران و مردان آنها به سلامت برگردند.

در میناب این آیین به این صورت است که کسی که قرار است چهاردهمی در منزل وی برگزار شود عصر روز سیزدهم ماه صفر افرادی را برای دعوت کردن مردم (فراخوانی) که در گویش محلی به آن (طلبیدن) می‌گویند می‌گمارد تا همسایه‌ها را برای حضور در مراسم دعوت کند.

عده‌ای از اهل خانه نیز برای تهیه وسایل مورد نیاز مراسم که عبارت است از گِشته، عود، بو زَرد (معجونی خوشبو که از ترکیب عطر سودا، گل سرخ و زرد چوبه به دست می‌آید)، گل یاسمین، ریحان، ظرف سفالی یا مسی و پارچه سبز (به لحاظ انتساب به ائمه (ع) ) به منزل هفت نفر از همسایه‌ها که دارای نام «فاطمه» باشند مأمور می‌شوند و وسایل مذکور را جمع‌آوری می‌کنند و به خانه‌ای که قرار است شب در آنجا مراسم برگزار شود می‌آورند.

پس از جمع‌آوری وسایل و دعوت از همه و حضور مردم در منزل مورد نظر که معمولا بعد از نماز مغرب و عشاست، دختر نابالغی (4- 5 ساله) به نام فاطمه یا زهرا که از قبل مشخص شده را حمام می‌برند و وضو می‌گیرند و لباس نو و تمیز می‌پوشانند.

گل و ریحان و بو زرد و آب را داخل ظرف سفالی یا مسی می‌ریزند و یک نفر را مشخص می‌کنند تا از میان مجلس انگشتر و یا النگو را از افراد حاضر در مجلس (هر کدام یک قطعه) تحویل گرفته (البته شاید هم کسی به جز انگشتری که به نیت از خود تحویل می‌دهد قطعه‌ای دیگر نیز به نیت از طرف فرد دیگری از اهل خانه خود و یا دوستانش که به او سفارش کرده است تحویل دهد) و در داخل ظرف بیندازد.

سپس دختر کوچک را رو به قبله می‌نشانند و ظرف و محتویات آن را روی زمین و مقابل او قرار می‌دهند و پارچه سبز تهیه شده را به گونه‌ای که از سر دختر تا روی ظرف و قسمتی از زمین را بپوشاند روی سر دختر می‌اندازند و با ذکر صلوات مراسم آغاز می‌شود و گشته و عود را در گوشه و کنار مجلس دود می‌کنند.

زن‌ها معمولا دور تا دور دختر و ظرف حلقه زده، و مردان و جوانان در گوشه و اطراف مجلس می‌نشینند و نظاره‌گر برنامه می‌شوند.

هر کس انگشتر، النگو و بعضی‌ها هم گردنبند خود را با نیتی به شخصی که در مجلس می‌گردد و وسایل را جمع آوری می‌کند تحویل می‌دهند.

عده‌ای به نیت تشرف به کربلا، حج و زیارت ائمه اطهار (ع)، عده‌ای با نیت اینکه خداوند فرزندی به آنان عطا کند، بعضی‌ها برای رفع مریضی و گرفتاری و عده‌ای نیز برای باز شدن بخت خود و ازدواج کردن، انگشتر و النگو را برای انداختن در ظرف تحویل می‌دهند.

وسایل حضار و شرکت کنندگان پس از جمع‌آوری درون ظرف ریخته می‌شود و با خواندن دو بیتی توسط پیر زنان و زنان با سواد مجلس و همخوانی و همراهی سایرین، دختر نابالغی که از قبل وی را استحمام کرده‌اند و لباس نو و تمیز پوشانده و پارچه‌ای سبز بر سر او انداخته‌اند دست راست خود را درون ظرف می‌کند و وسایل موجود در آن را به هم می‌زند.

دختر با پایان یافتن هر قطعه شعر یا دوبیتی یک انگشتر یا النگو را از درون قابلمه بیرون می‌آورد و با بالا بردن دست، آن را به مجلس نشان می‌دهد تا مشخص شود که متعلق به کیست و زنان دو بیتی را تعبیر می‌کنند صاحب انگشتر یا النگو نیز آن را با آرزوی خود مطابقت می‌دهد و بیرون آمدن شیء خود از درون ظرف را دلیل بر برآورده شدن حاجت مدنظر، در آینده نزدیک می‌داند.

فرد می‌تواند انگشتر خود را بردارد و یا با نیت کردن دوباره، مجدد آن را داخل ظرف بیندازد و تا سه مرتبه می‌تواند این کار را تکرار کند.

اشعار را بعضی از حفظ و بعضی هم از روی کتاب می‌خوانند، اشعار بیشتر در وصف ائمه اطهار (ع) و پیامبران و از کتاب‌هایی مثل دیوان حافظ و شعرهایی که مضمون آن وصف اولیا الهی و درخواست از خداوند متعال است و بخشی از اشعار نیز در راستای نیت شرکت‌کنندگان و خواستن آن حاجات از خدای تبارک است مثل توفیق زیارت ائمه معصومین (ع)، رفع گرفتاری و مریضی، بچه دار شدن، شاغل شدن و باز شدن بخت.

در قدیم اشعار فقط در باب ائمه هدی (ع) بوده است.

اگر فردی که وسیله آن متناسب با نیت او و شعر خوانده شده از ظرف بیرون آمده تا قبل از 14 ماهِ صفر سال آینده به حاجت خود رسید مراسم سال بعد را او در منزل خود برگزار می‌کند.

بنابر تحقیق میدانی خبرنگار فارس از زنان میانسال و کهنسالان و برگزار کنندگان آیین چهاردهمی در میناب، عقیده و باور مردم این منطقه بر این است که این مراسم را حضرت زینب (س) برای تسلی دادن به حضرت فاطمه صغری (س) دختر امام حسین (ع) و نیز استخاره با نیت آگاهی از اوضاع و احوال امام حسین (ع) و اهل بیت (ع) آن حضرت که به سفر کربلا رفته‌اند برپا کرده و اشعاری که در آن مراسم نیز خوانده شده اشعاری بوده که در باب مرگ بوده که نشان از شهید شدن امام و اصحاب امام بوده است و آن مراسم با حزن همراه بوده است.

آیین چهاردهمی از قدیم الایام در بخش‌هایی از هرمزگان به ویژه مناطق نزدیک به دریا مرسوم بوده است.

قدمت مراسم چهاردهمی در منطقه 600 سال ذکر شده و برخی نیز مرسوم بودن آن را به بعد از ورود اسلام به منطقه نسبت می‌دهند.

 

Visits: 879