آیین های سنتی هرمزگانی ها در ایام محرم

اجرای آیین های بومی و سنتی در ماه محرم یکی از تاثیر گذارترین روش ها برای انتقال پیام نهضت عاشورا به نسلهای آینده است.

به گزارش مفدا هرمزگان، هرمزگان سرزمینی آرمیده در کناره های خلیج فارس و دریای عمان، در تاریخ حضوری دیرینه دارد با مردمی که همواره سنت های با ارزش خویش را پاس می دارند.

‌هرمزگانی ها از قدیم الایام عزاداری ماه محرم را به سبک و شیوه خود اجرا می‌کنند که شاید در تمامی ایران بی‌نظیر باشد.

مراسمی که برگرفته از سنت اجداد و نیکان و اعتقادات مردم پاک این سرزمین و در این ایام حرکت خودجوش ساحل نشینان خلیج فارس از مرد وزن ، پیر و جوان بر شکوه آن می افزاید.

علم گردانی، حجله گردانی، سنگ زنی، تعزیه خوانی ، سینه زنی، روضه خوانی ، علم شویی و حنابندان تنها تعداد معدودی از مراسم های سنتی و مذهبی است که هرمزگانی ها در این ایام با عزاداری و سوگواری ارادت خود را به حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) نشان می دهند.

مدیر کل میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری هرمزگان در خصوص مراسم سنتی سوگواری در این استان می گوید: استان هرمزگان با پیشینه تاریخی ، فرهنگی و آیینی خود همواره در ارائه فرهنگ و آیین ها و سنت ها پیش قدم است.

محسن ضیایی با اشاره به ثبت 6 آیین سنتی عزاداری هرمزگانی ها در فهرست آثار ملی کشورگفت: تا کنون سینه زنی نشسته، علم گردانی، علم شویی، پخت حلیم جم، چکچکو و تعزیه خوانی ثبت شده است.

وی افزود: از این تعداد 3 آیین شامل علم شویی، علم گردانی، و سینه زنی نشسته پارسال در زمان برگزاری اجلاس پیرغلامان حسینی ثبت شد.

معرفی آیین های عزاداری در هرمزگان

چاووشی خوانی

از چاووشی خوانی(چووشی) به عنوان می توان پیشتاز مراسم آیینی هرمزگانی ها در سوگواری سرو و سالار شهیدان یاد کرد.

از یک هفته پیش از آغاز محرم هیئت‌های مختلف عزاداری با انجام این مراسم ویژه چاووشی‌خوانان با نوای سوزناک عاشقان آن حضرت را به عزاداری امام حسین (ع) دعوت می‌کنند.

علم شویی

آیین علم شویی مسجد دوازده امام”منبر گپ” یکی از قدیمی‌ترین مراسم‌های موجود در ایران است که قدمتی حدود دویست تا سیصد سال دارد و از اواخر دوران قاجار به‌صورت ویژه موردتوجه قرارگرفته است؛ در این مراسم که در روز دوم ماه محرم برگزار می‌شود این چوب‌ها که از جنس صندل است با آب دریا طاهر می‌شود و طی مراسمی بانام آماده‌سازی علم‌ها بعد از نماز مغرب آن‌ها را پوشانده و برای محرم آماده‌سازی می‌کنند.

علم گردانی

اکثر حسینیه های هرمزگان به ویژه در بندرعباس و میناب با آغاز ماه محرم به نام یکی از معصومین(ع) علم می بندند و آن را در محله ها همراه با دسته های سینه زن می گردانند که این گردش علم را پرسه یا علم گردانی می نامند.

علم حضرت ابالفضل(ع)، دو علمان، امام رضا(ع)، زین العابدین(ع)، امام حسن(ع)، علم رسول الله(ص) و علم صاحب الزمان(عج) از علم های مشهور در آیین علم گردانی هستند.

 حجله گردانی

حجله قاسم از نظر ظاهر شبیه به تابوت است با اندکی اختلاف در سقف آن ها، اتاقکی چوبی با ابعادی حدوداً 2 دریک و نیم متر که با آیینه های بزرگ، قالیچه، پارچه های رنگین و انواع وسایل تزئینی آراسته می شود.

مراسم حجله گردانی در شب نهم محرم در بیشتر مناطق استان برگزار می شود، این حجله در روز عاشورا به خون حضرت قاسم(ع) آغشته می شود.

 سنگ زنی

قدمت مراسم سنگ‌زنی که در گویش محلی چکچکو نیز نامیده می شود به دوران زندیه باز میگردد و با شماره 1029 در فهرست ملی کشور ثبت شده است.

زمان برگزاری این مراسم در پنجم محرم همراه با علم گردانی است، دسته سینه زن دایره وار علم حضرت عباس(جریده) را درمیان می گیرد و همراه با نوحه خوانی به جای سینه زدن دو قطعه سنگ کوچک را همراه با چرخش موزون به هم می زنند.

تعزیه خوانی

از دوره قاجاریه به این سو همواره تعزیه در هرمزگان مورد توجه بوده و خاستگاه اصلی آن نیز میناب است. مرحوم حسینعلی قضایی مرثیه سرای بزرگ جنوبی اکثر مجالس تعزیه را سروده یا تنظیم کرده است. مهمترین مراکز اجرایی تعزیه خوانی در استان میناب، بندرعباس، فین، رضوان، گهره و جزیره هرمز است.

سینه زنی

سینه زنی به شیوه سنتی از دیگر برنامه های آیین های عزاداری سالار شهیدان است که مرزداران خطه خلیج فارس در 10 روز اول ماه محرم آن را به 2 صورت نشسته و ایستاده برگزار می کنند.

در سینه زنی نشسته یا نوحه خوانی منبری مردان یا زنان دایره وار نشسته همراه با نوحه خوان به سینه و گاه به زانوی خود زده و بیتی از نوحه را گروهی پاسخ می دهند.

در سینه زنی ایستاده مردان به شکل دایره می چرخند و درحالیکه با دست چپ کمربند یکدیگر را گرفته اند با دست راست بر سینه ی خود می کوبند، اوج این سینه زنی وقتی است که نوحه خوان، واحد می خواند.

روضه خوانی

روضه خوانی یکی دیگر از مراسمات سوگواری اباعبدالله الحسین(ع) در هرمزگان است. در ماه های محرم و صفر، روضه خوان های محلی( زنانه و مردانه ) مصائب اهل بیت را همراه با اشعار مرثیه سرایان بزرگ برای مردم بازگو می کنند  .

روضه خوان ها (معمولا زنان) گاه در بیان موضوعی، چون تعزیه از حرکت و اجرای نقش سود برده به گرمی مجلس می افزایند. روضه خوانی از رایج ترین مراسم عزاداری هرمزگان در طول سال است.

حلیم جم

طبخ حلیم در خمره های گِلی (جُم) از روز پنجم محرم ، به سبکی خاص در هرمزگان به ویژه در منبرهای (حسینیه های) شهرستان فین آغاز می شود .

مراسم حلیم پزی در خمرهای گلی در فین که قدمت ۴۰۰ ساله دارد در فهرست معنوی میراث فرهنگی کشورمان ثبت شده است .

مراسم پخت این نذری در منبر شیخ غلام محمد حاج علی ، منبر خضر ، منبر قتال یا ولی الله ، منبر کل تراب یا پا قلعه و منبر کل خیری منسوب به خانواده جعفری ها معمولا طبخ می شود.

خمره های مخصوص پخت حلیم را از لشتغان که از گذشته مرکز سفالگری هرمزگان بوده خریداری و بدنه بیرونی آن با موی بُز و گِل اندود می کنند و برای ثابت شدن در چاله هایی که قبلاً تعبیه شده می گذارند .

مردان هیات به همراه یک آشپز خبره بر نحوه پخت حلیم نظارت دارند و با هم زدن حلیم مراقب ته نگرفتن نذری هستند که در اصطلاح محلی این عمل را (دار توی حلیم آوردن) می گویند .

حوالی عصر حلیم آماده می شود و عزاداران پس از مراسم سینه زنی یا در بازگشت از مراسم معروف تعزیه خوانی (منبرپاقلعه فین) در گروه های چند نفری به منبر های محل توزیع نذری می روند.

در پایان دهه اول محرم جُم ها پس از خروج از زمین تمیز و در انبار حسینیه ها و تکایا قرار می گیرند تا سالی دیگر و محرمی دیگر فرا رسد و بساط حلیم پزان به سبک فرهنگ مردم فین برپا شود.

حنابندان

مراسم حنابندان حضرت قاسم(ع) اگرچه گوشه ای از مجلس تعزیه حضرت قاسم است، اما گاه حنابندان جداگانه و در مجلس روضه خوانی شب نهم محرم اجرا می شود.

اشعار سوزناک که به شکل همسرایی خوانده می شود همراه با سینی های حنا، شیرینی و شمع مراسم را بسیار حزن انگیز می سازد.

عزاداری حضرت سیدالشهدا در هرمزگان با گرامیداشت اربعین حسینی آرام آرام به پایان می رسد، اگرچه در طول سال و در مناسبت های مختلف همچنین شب های دوشنبه و جمعه، مراسم روضه خوانی همواره برپا می شود.

 عزاداری حضرت سیدالشهدا در هرمزگان با گرامیداشت اربعین حسینی آرام آرام به پایان می رسد، اگرچه در طول سال و در مناسبت های مختلف همچنین شب های دوشنبه و جمعه، مراسم روضه خوانی همواره برپا می شود.

 

Visits: 236